مدرسه علمیه فاطمه الزهرا (س)تنکابن

«سلامت اجتماعی» به عنوان ارزیابی فرد از کیفیت روابط خود با خانواده، دیگران و گروه های اجتماعی تعریف شده است.به واقع مقیاس سلامت اجتماعی بخشی از سلامت فرد را می سنجد که نشانگر رضایت و خشنودی یا عدم رضایت فرد از زندگی و محیط اجتماعی است و در واقع شامل پاسخ های دورنی فرد(احساس، تفکر و رفتار) نسبت به محیط پیرامونی خود است(Larson,1996: 183).

با وجود توجه نسبی به سلامت فیزیکی و جسمی افراد در ایران، به ابعاد سلامت اجتماعی نظیر میزان خشنودی از زندگی، افسردگی، امید به زندگی، میزان بیکاری، میزان طلاق، میزان قتل وخودکشی،جرائم کیفری و مالی، بزهکاری ها و انحرافات، مصرف سیگار، افت تحصیلی و ترک تحصیل، مصرف مواد مخدر، الکل وسیگار و سایر آسیب های اجتماعی توجه کافی نشده است. واقعیت تحولات اجتماعی گویای آن است که  چهره بیماری های و اختلالات در حال دگرگونی است و پدیده انتقال اپیدمیولوژیک در حال وقوع است، به نحوی که تا سال 2020 منشأ بر هم زنندۀ سلامت در جهان، اختلالت و بیماری های روانی، رفتاری و اجتماعی خواهد بود(مرندی، 1385: 2039). مهارت های اجتماعی، عضویت در گروه های اجتماعی، نشاط اجتماعی، سرمایه اجتماعی و مشارکت اجتماعی رفتارهایی هستند که فرد را قادر به تعامل موثر و اجتناب از پاسخ های نامطلوب می نماید و بیانگر سلامت رفتاری و اجتماعی افراد است.

امروزه کارکرد رسانه‌ها در حوزه سلامت اجتماعی روز به روز بیشتر مورد توجه سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان بخش کلان سلامت قرار گرفته است. رسانه‌ها ضمن اطلاع‌رسانی، قادرند با طراحی پیام‌های برنامه‌ریزی شده به تغییر باور، احساس،نگرش‌، رفتارهای اجتماعی و کاهش یا  افزایش خشنودی و ارتقای مهارت های زندگی بپردازند. این امر بر اهمیت روزافزون نقش رسانه‌ها در حوزه نیازهای اساسی جامعه از جمله سلامت اجتماعی دامن زده وحوزه جدیدی را با عنوان «ارتباطات سلامت» ایجاد کرده است.

براین اساس به نظر می رسد با توجه به حوزه انتشار وسیع جغرافیایی رسانه ها درگستره ملی یکی از کارکردهای مهم رسانه ها و روزنامه نگاری کشور، بهبود و تقویت سلامت اجتماعی  است. امروزه رسانه های جمعی(مطبوعات و رادیو تلویزیون)واجتماعی(وبلاگ ها،ویکی ها،شبکه های اجتماعی مجازی) وفناوری های نوین ارتباطی و اطلاعاتی(تلفن همراه، تبلت و…) به بخش جدایی ناپذیر زندگی آدمی تبدیل شده اند. این رسانه ها  نقش غیر قابل انکاری در ایجاد، کاهش ویا افزایش مسائلی مانند نشاط اجتماعی، استرس و تنش های اجتماعی، مشارکت اجتماعی واعتماد اجتماعی، انسجام ملی، افسردگی اجتماعی، کاهش جرائم و بزهکاری ها دارند.

 همانوطر که گفتیم، سلامت اجتماعی به عنوان ارزیابی فرد از کیفیت روابط خود با خانواده، دیگران و گروه های اجتماعی تعریف شده است. به واقع مقیاس سلامت اجتماعی بخشی از سلامت فرد را می سنجد که نشانگر رضایت یا عدم رضایت فرد از زندگی و محیط اجتماعی است و در واقع شامل پاسخ های دورنی فرد(احساس، تفکر و رفتار) می باشد.کییز در یک مدل تحلیل عاملی، یک مدل 5 بعدی قابل سنجش شامل ابعاد انسجام اجتماعی، پذیرش اجتماعی، مشارکت اجتماعی، سازگاری اجتماعی و شکوفایی اجتماعی از سلامت اجتماعی ارائه داد.طبق این ابعاد فرد سالم از نظر اجتماعی زمانی عملکرد خوبی دارد که اجتماعی را به صورت یک مجموعه معنادار، قابل فهم و دارای نیروهای بالقوه برای رشد و شکوفایی بداند. احساس کند که متعلق به گروه های اجتماعی است وخود را در اجتماع و پیشرفت آن شریک بداند. محتوای مقیاس سلامت اجتماعی، طیف مثبتی از ارزیابی تجارب فرد در جامعه است(Keyes,2004: 29). علاوه براین پنج بعد مواردی مانند میزان خشنودی از زندگی، افسردگی، امید به زندگی، میزان بیکاری، میزان طلاق، میزان قتل وخودکشی،جرائم کیفری و مالی، بزهکاری ها و انحرافات، مصرف سیگار، افت تحصیلی و ترک تحصیل، مصرف مواد مخدر، الکل وسیگار و سایر آسیب های اجتماعی را جزو ابعاد سلامت اجتماعی دانست.

برخی از شاخص های مهم سلامت اجتماعی در یک جامعه:

 -  رضایت از زندگی

- انسجام اجتماعی

-پذیرش اجتماعی

-شکوفایی اجتماعی

-سازگاری اجتماعی

-مشارکت اجتماعی

-امید به زندگی

-میزان نشاط و افسردگی اجتماعی

- میزان انحراف و آسیب های اجتماعی

-میزان بیکاری

-میزان جرم و جنایت

 برای پی بردن به فصل مشترک و نسبت بین روزنامه نگاری و سلامت اجتماعی، لازم است که مهمترین  کارکردهای رسانه ها نیز مورد توجه قرار گیرد. از نظر صاحب نظران رسانه ها علاوه  کارکرد عام اطلاع رسانی، به ایجاد همبستگی اجتماعی، اجتماعی کردن، ایجاد وفاق اجتماعی، تحکیم و حفظ ارزش های مشترک، ایجاد آرامش و کاستن از تنش های اجتماعی،یکپارچه سازی و تعامل اجتماعی بین افراد اجتماع، ایجاد همدلی اجتماعی، ایجاد احساس تعلق اجتماعی، اجرای نقش های اجتماعی، ایجاد پیوند با خانواده، دوستان و جامعه و نظایر آن  کمک  می کنند(مک کوئیل، 1382: 109 تا 112). لذا می توان چنین انگاشت که بسیاری از کارکردها و وظایف روزنامه نگاری و تولیدات رسانه ای با شاخص های سلامت اجتماعی پیوند تنگاتنگی دارد.

 کارکردها و وظایف اجتماعی رسانه ها

 ایجاد یکپارچگی اجتماعی

جامعه پذیری

کمک به اجرای نقش های اجتماعی

ایجاد سازگاری و وفاق اجتماعی

ایجاد تعلق اجتماعی

تحکیم ارزش های مشترک

کاستن از تنش های اجتماعی

ایجاد پیوند و تعامل اجتماعی

ایجاد همدلی اجتماعی

همانطور که می بینیم، نقاط مشترک زیادی بین کارکردهای روزنامه نگاری و رسانه ها با مقوله سلامت اجتماعی وجود دارد:

-          هدف غایی هر دو ایجاد سازگاری و وفاق اجتماعی و جلوگیری از تضاد و شکاف اجتماعی است

-          هدف غایی هر دو ایجاد همبستگی و انسجام اجتماعی است.

-          هدف نهایی هر دو جامعه پذیری(اجتماعی کردن) و پذیرش اجتماعی و تحکیم ارزش های مشترک بین افراد اجتماع(توانا ساختن فرد برای نهادینه ساختن ارزش ها و هنجارها و آداب و سنن و…).

-          هدف غایی هر دو کاستن از تنش های اجتماعی و آرامش بخشی، کاهش بحران ها و بیماری ها و رضایت و خشودی از زندگی و امیدواری است.

-          هدف غایی هر دو ایجاد همدلی و همنوایی برای ایجاد مشارکت اجتماعی است.

ارتقاء سلامت اجتماعی، در حقيقت در برگيرنده زمينه های اقدام اجتماعی برای توسعه سطح سلامت  عمومی در جامعه است. ارتقاء سطح سلامت اجتماعی بر این اساس از دو طریق امکان پذیر است: یکی از آنها توسعه شيوه های سالم زندگی و اقدام اجتماعی برای سلامت و دیگری ایجاد شرایطی که زیستن در یک حيات سالم را امکان پذیر سازد. موضوع اول در بر گيرنده توانمند سازی انسانها از طریق آگاهی ها و مهارت های ضروری برای یک زندگی سالم است و موضوع دوم تأثير گذاری بر سياست گذاران به گونه ای است که سياست های عمومی و برنامه های حامی سلامت عمومی را در سطح جامعه پيگيری نمایند، که پيشگيری از انحرافات و بزهکاری ها، تقویت اعتماد و مشارکت اجتماعی،  نشاط اجتماعی و … از گسترده ترین ارکان این بخش است. در این راستا می تون گفت با توجه به گستردگی رسانه ها در سطح کشور و در حضور و ظهور در تمام خانه های ایرانیان، روزنامه نگاری و تولیدات رسانه ای و مطبوعاتی روزنامه نگاران، خبرنگاران و دست اندرکاران رسانه ها می توانند به یکی از عوامل مهم در ایجاد و تعمیم و فراگیرساختن سلامت اجتماعی در میان ایرانیان  تبدیل شوند. و نقشی بی بدیل در ارتقای سلامت اجتماعی ایرانیان ایفا کنند. روزنامه نگاری به عنوان محصول یک فعالیت رسانه ای می تواند به افزایش سواد رسانه ای مخاطبان و افزایش سرمایه فرهنگی مردم، از بین بردن فقر، کاهش بی عدالتی، توسعه بهداشت و توسعه پایدار انسانی، جلوگیری از بروز بحران های و کاهش خطرات و زیان های انسانی و مادی، حفظ ومحیط زیست، بهره گیری از رسانه های اجتماعی نوین در ایجاد تعامل، اعتماد اجتماعی و مشارکت اجتماعی و نظایر آن کمک کند.